Ο Μαρκουλάκης μαθαίνει πως ο αδερφός του (Χριστόφορος Παπακαλιάτης) έχει παράνομη σχέση με την γυναίκα του και φεύγει τρέχοντας στα μικρά πλακόστρωτα σοκάκια τα οποία είναι γεμάτα με κιτρινοκόκκινα πλατανόφυλλα τα οποία πατάει. Οι αδερφές τους τρέχουν ξοπίσω του να τον προλάβουν πατώντας και αυτές τα πλατανόφυλλα καθώς ακούγεται δυνατά η ενσταντική φωνή του Elvis Costello. Ο κερατωμένος αδερφός καταλήγει σε ένα πλάτωμα με πανοραμική θέα που κόβει την ανάσα και ταυτόχρονα, σαν να έκοψαν δρόμο φτάνουν και οι αδερφές του, πατώντας για ακόμα μια φορά τα ριγμένα στις άκρες του πλακόστρωτου πλατανόφυλλα. Η έλλειψη σεβασμού στα πλατανόφυλλα με τσακίζει τόσο που κλείνω νευριασμένος την τηλεόραση. Αυτή είναι και η πρώτη μου επαφή με την Μονεμβασιά, μικρή μεν αλλά ζωτικής σημασίας δε. Εκείνα τα λίγα λεπτά ήταν αρκετά για να την αγαπήσω να την γνωρίσω και τελικά να γίνει ένας τόπος που έχω να θυμάμαι αρκετές ανέμελες στιγμές στα καλοκαίρια που ήρθαν έκτοτε. Βάλε λοιπόν στα ακούστηκα σου Elvis Costello, κάθισε αναπαυτικά και πάμε να σου πω όλα όσα πρέπει να ξέρεις για την πανέμορφη καστροπολιτεία της Πελοποννήσου.
1. Να μάθεις την ιστορία της.
Σε έναν τόπο όπως η καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς που κάθε της κτίριο αποτελεί μάθημα ιστορίας, μια μικρή αναδρομή στην μέχρι τώρα πορεία της είναι απαραίτητη. Ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα, όταν οι κάτοικοι της αρχαίας Σπάρτης βρήκαν καταφύγιο από τις επιδρομές των Αράβων και των Βησιγότθων, στο πάνω μέρος του βράχου. Το κάστρο έκτοτε άλλαξε πολλά χέρια, έγινε Βυζαντινό, Φράγκικο, Ενετικό, Οθωμανικό και εν τέλει Ελληνικό, κρατώντας ανεξίτηλα τα σημάδια τουλάχιστον τεσσάρων πολιτισμών. Όσον αφορά το όνομα της η Μονεμβασιά ή Μονεμβάσια το πήρε κατά την περίοδο της ίδρυσης της και οφείλετε στην μια και μοναδική είσοδο που την συνέδεε με την υπόλοιπη Πελοπόννησο, «Μονή» και «έμβασις». Το καλό με την Μονεμβασιά είναι πως δεν χρειάζεται να έχεις κάποιον ειδικό μαζί σου να σου εξηγεί όσα βλέπεις μιας και υπάρχουν επεξηγηματικές πινακίδες σε αρκετά σημεία.
2. Να χαθείς στα καλντερίμια της Κάτω Πόλης
Δεν μπορείς να πεις πως γνωρίζεις την Μονεμβασιά αν δεν χαθείς στα πλακόστρωτα καλντερίμια της Κάτω Πόλης. Ανάμεσα στα παλιά καλοσυντηρημένα πέτρινα αρχοντικά με τα οικόσημα και τις αψίδες, τις βαριές ξύλινες πόρτες και τα μεγάλα ξύλινα κλειστά παραθυρόφυλλα. Κάτω από τις μεγάλες στοές με τις χρωματιστές βουκαμβίλιες και στους μικρούς περιποιημένους κήπους. Αν δεν εχείς περπατήσει δίπλα από εκκλησίες και μπροστά από μικρές σχισμές ανάμεσα στα κτίρια με θέα την απεραντοσύνη του Μυρτώου πελάγους. Ανάμεσα σε μαγαζιά με τουριστικά είδη και τοπικά προϊόντα, καφετέριες, ταβέρνες και εστιατόρια. Τότε και μόνο τότε.
3. Να ανέβεις στην Άνω Πόλη.
Η Μονεμβασιά διαιρείται σε δύο τμήματα, στην Άνω Πόλη, κτισμένη στο πλάτωμα της κορυφής του βράχου, ακατοίκητη σήμερα και στην Κάτω Πόλη που είναι κτισμένη στη νοτιοανατολική πλευρά του. Μπορεί να σου ακουστεί κουραστικό αλλά επιβάλλεται να ανηφορίσεις τη λαξευμένη στον βράχο σκάλα και να εξερευνήσεις την Άνω πόλη. Θα μπορούσα να σου πω πως και μόνο η θέα των κεραμοσκεπών της κάτω πόλης και του Μυρτώου πελάγους αρκούν, αλλά θα ήταν ψέμα. Η αρχαιολογική συλλογή της Άνω πόλης , ο ναός της Αγίας Σοφίας και τα μερικώς αναστηλωμένα χαλάσματα σπιτιών αλλά και διοικητικών κτιρίων που χρονολογούνται από τον 6ο αιώνα είναι σίγουρα κάτι που αξίζει ανακαλύψεις και να γνωρίσεις.
4. Να περπατήσεις στα βήματα του Γιάννη Ρίτσου.
Η Μονεμβασιά υπήρξε γι’ αυτόν η έμπνευση του, η γενέτειρα του και η ιδιαίτερη πατρίδα του και η μεγάλη του αγάπη. Ο λόγος για τον μεγάλο Έλληνα ποιητή Γιάννη Ρίτσο, ο οποίος γεννήθηκε, μεγάλωσε και εμπνεύστηκε από το πέτρινο καράβι του όπως την αποκαλούσε και στα ποιήματα του. Ένα μικρό δρομάκι στην είσοδο του κάστρου σε οδηγεί στην κατοικία του. Πρόκειται για ένα παλιό διώροφο με μια τεράστια βεράντα και μοναδική θέα. Μέχρι πρόσφατα ανήκε στην οικογένεια του και πλέον εξαγοράστηκε από τον δήμο και θα λειτουργήσει σύντομα σαν μουσείο αφιερωμένο στην ζωή του και στο έργο του, δίνοντας μου μια ακόμη αφορμή να ξαναπάω Μονεμβασιά.
5. Να κάνεις βόλτα στις πλατείες.
Πλατείες με την σημερινή τους μορφή δεν συναντώνται στην βυζαντινή εποχή και ως πλατεία ορίζεται ένα μικρό πλάτωμα δίπλα στην κεντρική εκκλησία όπου οι ντόπιοι συγκεντρώνονταν για να συζητήσουν για πολικά θέματα και να οργανώσουν εκδηλώσεις. Το πέρασμα του χρόνου όμως και οι ελεύσεις διαφόρων κατακτητών χάρισαν στην Μονεμβασιά δυο από τις ομορφότερες πλατείες στην σημερινή Ελλάδα. Η πρώτη και παλαιότερη βρίσκεται μπροστά στην εκκλησία του Ελκόμενου Χριστού. Εκεί όπου χτυπάει ο παλμός της πόλης από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ μιας και το σημείο είναι γεμάτο από εστιατόρια, καφετέριες και καταστήματα με τουριστικά ή τοπικά προϊόντα. Παιδιά τρέχουν και παίζουν δίπλα στο κανόνι και ηλικιωμένοι άνθρωποι ξαποσταίνουν κάτω από την σκιά των ελάχιστων δέντρων που την κοσμούν. Η θέα είναι μοναδική καθώς οι κεραμοσκεπές δίνουν την θέση τους στο βαθύ μπλε του πελάγου.
Η δεύτερη πλατεία στην θέση της οποίας δέσποζαν στο παρελθόν κτίρια τα οποία ερειπωθήκαν και τελικά κατέρρευσαν είναι η πλατεία της Χρυσαφίτισσας. Βρίσκεται ακριβώς μπροστά στα τείχη. Η θέα και από αυτό το σημείο σου κόβει την ανάσα μιας και τίποτα δεν κόβει το βλέμμα σου και νιώθεις σαν να ίπτασαι πάνω από το Μυρτώο πέλαγος. Όταν ο άνεμος φυσάει ακούς τους ήχους που κάνουν τα κύματα καθώς χτυπούν μανιασμένα τους βράχους της οχύρωσης της Μονεμβασιάς.
6. Να περπατήσεις στα τείχη.
Τα ψηλά τείχη ξεκινούν χαμηλά από την θάλασσα και φτάνουν μέχρι την κορυφή του βράχου. Το Γιβραλτάρ της Ανατολής όπως αποκαλούσαν τον βράχο πάνω στον οποίο είναι χτισμένη η Μονεμβασιά κατά τον μεσαίωνα αποτελούσε δείγμα οχύρωσης και είναι ένα από τα πλέον καλοδιατηρημένα κάστρα στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Το στενό μονοπάτι που ξεκινάει από την είσοδο που κάστρου ακολουθεί περιμετρικά την πορεία των τειχών και καταλήγει μετά από πολλές στροφές, αναβάσεις και καταβάσεις πάλι στην αρχή του. Από μακριά μοιάζουν σαν σμιλεμένα πάνω στα βράχια μιας και το υλικό κατασκευής της είναι πέτρα από τον βράχο της Μονεμβασιάς.
7. Να απολαύσεις τα χρώματα του ηλιοβασιλέματος.
Μπορεί η Μονεμβασιά να μην φημίζεται για την θέα στο ηλιοβασίλεμα μιας και ο ήλιος δύει πίσω της, αλλά τα χρώματα που αφήνει στον ορίζοντα και στην θάλασσα σίγουρα σε ανταμείβουν. Οι κεραμοσκεπές και τα πέτρινα σπίτια βάφονται πορτοκαλί, ο ουρανός παίρνει ροζ, μωβ και κόκκινες αποχρώσεις. Η θάλασσα μέχρι εκεί που τελειώνει ο ορίζοντας χρωματίζεται σε μια βαθύ πετρόλ απόχρωση και τα τείχη αντανακλούν χρυσό. Αν και σε οποίο άνοιγμα με θέα το Μυρτώο πέλαγος σταθείς η αίσθηση του ηλιοβασιλέματος είναι μοναδική, ίσως το ηλιοβασίλεμα από την Άνω Πόλη να αξίζει λίγο παραπάνω μιας και μπορείς να βλέπεις το κάστρο να αποχαιρετά την μέρα φορώντας τα βραδινά του φώτα. Και όσο τα φώτα αυξάνονται και φωτίζουν την πέτρινη καστροπολιτεία, τόσο η θάλασσα σκοτεινιάζει μέχρι ότου να αφεθεί στο απόλυτο μαύρο της νύχτας.
8. Να γυρίσεις τις εκκλησίες.
40 στο σύνολο οι εκκλησίες που λέγετε πως υπήρχαν στο κάστρο της Μονεμβασιάς. Πολλές από αυτές διατηρούνται ακόμα και σήμερα. Άλλες βυζαντινές και άλλες μεταβυζαντινές καλοδιατηρημένες ή όχι, όλες συνάδουν στην μοναδικότητα του οικισμού. Οι πιο γνωστές είναι ο Ελκόμενος Χριστός της κεντρικής πλατείας και στην οποία επέστρεψε μετά από μια απίστευτη ιστορία αρχαιοκαπηλίας η εικόνα του 14ου αιώνα. Η Παναγία Χρυσαφίτισσα στην άλλη κεντρική πλατεία , Παναγία Μυρτιδιώτισσα, ο Άγιος Νικόλαος του 1703 και Αγία Σοφία του 12ου αιώνα που είναι και η μόνη που διασώζεται στην Άνω Πόλη. Πολλές ακόμα μικρές αλλά και μεγαλύτερες εκκλησίες κοσμούν το κάστρο της Μονεμβασιάς. Αξίζει να ακολουθήσεις τις πινακίδες και να χαθείς στα καλντερίμια μαθαίνοντας την ιστορία των κτιρίων που κοσμούν με τους τρούλους τους τον ορίζοντα της Μονεμβασιάς.
9. Να κολυμπήσεις.
Το μικρό γραφικό λιμανάκι του Πορτέλο, που στο παρελθόν λειτουργούσε σαν λιμάνι ανεφοδιασμού του κάστρου, σίγουρα δεν μπορεί να θεωρηθεί παραλία. Τα γαλαζοπράσινα νερά του όμως και η vintage αισθητική του το καθιστούν αγαπημένο προορισμό των επισκεπτών αλλά και των ντόπιων. Πολύχρωμες πετσέτες απλωμένες στα βράχια και στο τσιμεντένιο κράσπεδο, σε κάποια σημεία του μόλου προσωπικά αντικείμενα ακουμπισμένα από τους περαστικούς κολυμβητές. Στα ψηλότερα σημεία άνθρωποι ξαπλωμένοι να απολαμβάνουν τον ήλιο και ακριβώς πίσω τους να υψώνονται τα τείχη του Κάστρου. Αυτό είναι το vintage Πορτελο, που μοιάζει βγαλμένο από τα 70s. Το μικρό μυστικό πέρασμα στην νότια πλευρά των τειχών, το κάνει ακόμα πιο μοναδικό και σίγουρα αξίζει την προσοχή σου. Αν πάλι δεν είναι το στυλ σου, οι αμμώδεις παραλίες Πορί στα βόρεια και Αμπελάκια στα νότια καθώς και η βραχώδης με θέα στο κάστρο παραλία της νέας Μονεμβασιάς θα καλύψουν κάθε σου ανάγκη.
10. Να φας Σαμουσάδες και να πίεις Μαλβάζια.
Το να μιλήσω εγώ για την γαστρονομία ενός τόπου είναι αν μη τι άλλο γελοίο, μιας και δεν τρώω, δεν εννοώ δίαιτες και τέτοια, απλά ανήκω σε αυτή την κατηγορία ανθρώπων που σπάνια έως καθόλου νιώθουν το αίσθημα της πείνας, και όταν το νιώσουν συνήθως καλύπτουν την ανάγκη τους με κάποιο γλυκό. Και η Μονεμβασιά υπήρξε ο παράδεισος μου μιας και σε κάθε βήμα ευωδιάζει από τα φρεσκοφουρνισμένα γλύκα που αναδύονταν μέσα από τα μικρά παραδοσιακά καφενεία με τα στρογγυλά τραπέζια και τις ψάθινες καρέκλες με θέα τους πέτρινους τρούλους των εκκλησιών να γίνονται ένα με απέραντο γαλάζιο του πελάγου. Το παραδοσιακό γλυκό της περιοχής που έφαγα σε πολλά μέρη και σε πολλές παραλλαγές είναι σαμουσάδες. Πρόκειται για ένα σιροπιαστό γλυκό με αμύγδαλο, καρύδι, σουσάμι, αλλά και κανελογαρίφαλα και μοσχοκάρυδο. Στα ίδια ιδιαίτερα μαγαζιά υπό τους ήχους χαλαρωτικής μουσικής μπορείς να απολαύσεις το τοπικό κρασί, το Μαλβάζια . Πρόκειται για ένα γλυκό, λιαστό κρασί που παράγεται στην περιοχή της Μονεμβασιάς από τον μεσαίωνα και έχει προστατευόμενη ονομασία προέλευσης. Cheers λοιπόν και υπόσχομαι πως από θα αρχίσω να τρώω στα ταξίδια μου για να μπορώ να σας μεταφέρω και τις γαστρονομικές μου εμπειρίες.
Θα κλείσω λέγοντας πως ακόμα δεν έχω καταφέρει να βρεθώ στην Μονεμβασιά φθινόπωρο και να λουστώ με πορτοκαλοκόκκινα πλατανόφυλλα.. αλλά ποτέ δεν είναι αργά. Σχετικά με την σειρά που υπήρξε η εισαγωγή μου, το φθινοπωρινό διήμερο των πρωταγωνιστών της σειράς μπορεί να μην εξελίχθηκε τόσο καλά, όσο περίμεναν.. Αλλά στην τελική καλύτερα να κλαις στα καλντερίμια της Μονεμβασιάς, πάρα σε κανένα στενό παραπλεύρως της Πλατείας Ομόνοιας. Και μην ξεχνάς όλοι βρίσκουν τελικά τον δρόμο τους.
Μέχρι την επόμενη φορά..
Take care.
Billakos
